|
«هَذَا الرِّبَا فَرُدُّوهُ ثُمَّ بِيعُوا تَمْرَنَا وَاشْتَرُوا لَنَا مِنْ هَذَا»
«Бу рибодир, уни қайтаринглар, кейин бизнинг хурмойимизни сотиб, ўшандан бизга сотиб олинглар», деганлар.75
Бу ҳадис рибо савдоси фосид эмас, ботил эканига, яъни, уни бекор қилиш вожиблигига далилдир. Бунда рибога оид ортиқча қисм қайтарилишига мажбур қилинмайди, балки битим бутунлай бекор қилинади.
Пайғамбар с.а.в. Билолга рибога оид ортиқча қисмни қайтариб олишни буюрмадилар. Балки ундан савдони бекор қилишни, сотиб олган ҳамма хурмони қайтариб беришини, ўзи сотган ҳамма хурмони қайтариб олишини, шундан кейин хурмосини дирҳамларгами, динорларгами сотиб, пулини ўша ернинг ўзида олиб, ўша пулга бошқа хурмони сотиб олишни буюрдилар.
Ўҳ сўзи киши хафа бўлиб ёки оғриб кетган пайтида айтиладиган сўз. Яъни, Билол р.а. қилган иш қаттиқ инкор қилиняпти.
Мана шу ҳадислардан аён бўладики, мазкур олти хил нарсанинг савдосида қўлга қўл бўлиши, яъни, бир вақтда бўлиши, шунингдек бири иккинчисидан кўп бўлмаслиги лозим. Агар бири иккинчисидан кўп бўлса, рибо бўлиб қолади. Бу рибо ортиқлик рибосидир.
Шунинг учун олтин савдоси билан шуғулланувчилар олтинга олтин ёки кумушга кумуш савдосида уларнинг навларига қараб, бирини оз, яна бирини кўп қилишлари дуруст бўлмайди. Бундай қилиш ортиқлик рибосига киради. Лекин улар олтинни кумушга ёки бошқа бир пулга истаган нархларида алмаштиришлари мумкин. Фақат савдо бир вақтнинг ўзида бўлиши лозим. Шу олти хил нарсалардан бир хил турдагилари савдоси бўладими (масалан, олтинни олтинга), ҳар хил турдагилари савдоси бўладими (масалан, олтинни кумушга), олди-берди бир вақтнинг ўзида бўлиши шарт. Акс ҳолда яъни, олди-берди бир вақтда бўлмаса, у насия рибоси бўлиб қолади.
Шуни айтиб ўтиш мақсадга мувофиқки, бу олти тур нарсалар (олтин, кумуш, буғдой, арпа, хурмо, туз) мазкур ҳадисларда ҳужжат билан келган. Бу сўзлар жомид исмлар бўлиб, уларнинг мафҳуми йўқ. Уларнинг сабаблари ҳам кўрсатилмайди. Шунинг учун уларга бошқа нарсалар қиёс қилинмайди.
3. Аллоҳ Таоло мана шу олти турдаги нарсаларнинг миқдори бир хил бўлиши ва бир вақтнинг ўзида бўлишидан салам савдосини
(75) Муслим: 2986.
185-бет
Бетлар: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166 167 168 169 170 171 172 173 174 175 176 177 178 179 180 181 182 183 184 185 186 187 188 189 190 191 192 193 194 195 196 197 198 199 200 201 202 203 204 205 206 207 208 209 210 211 212 213 214 215 216 217 218 219 220 221 222 223 224 225 226 227 228 229 230 231 232